سپاس خدایی را که او را ستایش می‌کنیم، از او یاری می‌خواهیم و از او هدایت می‌طلبیم و از شرهای درونمان و کردارهای بدمان به خدا پناه می‌آوریم، چون هر کس را که خدا هدایت نمود هیچ گمراه کننده‌ای ندارد و هر کس را که گمراه کرد هیچ یاور و راهنمایی برای او پیدا نمی‌کنی و گواهی می‌دهم که معبودی جز الله نیست، یگانه است و شریک ندارد، به نشانه‌ی اقرار به ربوبیت او و تحقیر کسانی که او را انکار کرده و به او کفر ورزیده‌اند و گواهی می‌دهم که سرورمان محمد صلی الله علیه وآله وسلم، تا چشمی ببیند و گوشی بشنود [تا پایان حیات]، رسول خدا و سرور مخلوقات و بشریت خواهد بود. پروردگارا! تا روز قیامت درود، سلام و برکت بفرست بر سرورمان محمد و بر خاندان و یارانش و نسل او و کسی که تا روز قیامت به نیکی از او پیروی کند. پروردگارا، ما را علمی نیست جز آن چه به ما آموختی، به راستی که دانا و باحکمتی، بار الها، آن چه به سود ماست، به ما بیاموز و از آن چه به ما آموختی، به ما منفعت برسان و بر علم ما بیفزای، حق را به ما حق بنما و توفیق پیروی از آن را نصیبمان گردان و باطل را به ما باطل بنما و توفیق اجتناب از آن را به ما ارزانی کن و ما را از کسانی بگردان که سخن را می‌شنوند و از بهترینش پیروی می‌کنند و با رحمت خود ما را در زمره‌ی بندگان نیکوکارت قرار ده.

مقدمه

ای برادران مؤمن، پیشتر در دو خطبه درباره‌ی برخی از عقاید باطلی که خداوند آن‌ها را نازل نفرموده و بدون توجه به تناقض شدید آن با اصل اسلام و روح قرآن سینه به سینه توسط آیندگان از گذشتگان نقل شده، سخن گفتم و بیان کردم که در آن‌ها اندکی از کلام خداوند و حدیث رسول الله صلی الله علیه وآله وسلم وجود دارد که برداشت و تفسیر نادرست عمدی یا غیرعمدی از آن‌ها شده است و پیامدهای این عقاید باطل را در از بین بردن اراده‌ها و سست کردن همت‌ها و رها کردن عمل و چسبیدن به آرزوها توضیح دادم. از جمله این عقاید دل بستن به آمرزش خداوند بدون علم، هدایت و کتاب آسمانی است.

ای برادران، آمرزش خداوند بر بسیاری از مردم پوشیده و راه آن از آنان نهان است و پیش از سخن گفتن از حقیقت و راه رسیدن به آمرزش خداوند دوست دارم اندکی در برابر برخی از تصاویر گرفته شده از زندگی مسلمانان توقف نمایم.

برخی از مسلمانان باور دارند یا گمان می‌کنند که گناهان هرچند بزرگ یا کوچک را مرتکب می‌شوند و وقتی به آنان می‌گویی این چه کاری است؟ تنها پاسخ وی این است که خداوند آمرزنده و مهربان است. خداوند ما را می‌بخشد و ما بنده‌ی احسانیم و بنده‌ی امتحان نیستیم. برخی دیگر در صورت ارتکاب گناه می‌گویند (فردا حج می‌روم و خداوند گناهانم را می‌آمرزد) و برخی می‌گویند: سخت نگیر تو از خداوند مهربان تری...

سخنان حق فراوانی وجود دارد که از آن اراده‌ی باطل شده است.

این عقاید باید تصحیح شود. باید براساس قرآن کریم که باطل از هیچ سویی به آن راه ندارد، سنجیده شود.

ای برادران، انسان میان دو حالت است، حالت بیداری و حالت غفلت. حالت نور و حالت تاریکی. حالت بینش قلبی و حالت کوری. حالات نخست با ارتباط با خدا، روی آوردن به او و توجه به او شکل می‌پذیرد و حالات دوم با قطع رابطه با خدا، ترک نماز، روی گردانی از خدا و پشت کردن به او صورت می‌گیرد.

انسان وقتی با خداوند در ارتباط باشد از او نور هدایت می‌گیرد و خیر را خیر و شر را شر و حق را حق و باطل را باطل می‌بیند. نافرمانی‌ها و زیان آن‌ها را می‌بیند، بنابراین امکان ندارد مرتکب آن‌ها شود و طاعت‌ها و خیر و خوبی و سعادتمندی آن‌ها را می‌بیند، پس هرگز آن‌ها را ترک نمی‌کند.

اگر با چشمان بسته دستانتان را روی چیزی نرم بگذارید که نرم و ملایم است سپس چشمانتان را باز کنید و ببنید ماری خوش خط و خال است که در نیشش زهری کشنده وجود دارد، در این هنگام دور می‌شوید و وحشت زده فریاد می‌کشید. شما وقتی نمی‌دانستید دست به پشت نرم و پوست ملایمش زده‌اید و وقتی زهرش را دیده‌اید گریخته‌اید.

سیدنا یوسف علیه السلام در دعوت زن عزیز و مراوده با او چیزی دید که دیگر مردم بی ارتباط با خدا آن را نمی‌بینند. وقتی چنین فرصتی برایش مهیا شد زندان را از پذیرفتن این درخواست، پسندیده تر یافت و گفت:

﴿ ﴿قَالَ رَبِّ السِّجْنُ أَحَبُّ إِلَيَّ مِمَّا يَدْعُونَنِي إِلَيْهِ وَإِلَّا تَصْرِفْ عَنِّي كَيْدَهُنَّ أَصْبُ إِلَيْهِنَّ وَأَكُنْ مِنَ الْجَاهِلِينَ﴾

 ([يوسف] گفت: پروردگارا، زندان براى من دوست‏ داشتنى‏تر است از آنچه مرا به آن مى‏خوانند و اگر نيرنگ آنان را از من بازنگردانى به سوى آنان خواهم گراييد و از [جمله] نادانان خواهم شد.) ﴾

[ [[ يوسف: 33] ] ]

در حالی که برخی از مردم نادان باور دارند که زندان از نپذیرفتن این درخواست برایشان آسان تر است.

﴿ ﴿وَلَقَدْ هَمَّتْ بِهِ وَهَمَّ بِهَا لَوْلَا أَنْ رَأَى بُرْهَانَ رَبِّهِ كَذَلِكَ لِنَصْرِفَ عَنْهُ السُّوءَ وَالْفَحْشَاءَ إِنَّهُ مِنْ عِبَادِنَا الْمُخْلَصِينَ﴾ 

 (و در حقيقت [آن زن] آهنگ وى كرد و [يوسف نيز] اگر برهان پروردگارش را نديده بود آهنگ او می‌کرد چنين [كرديم] تا بدى و زشتكارى را از او بازگردانيم چرا كه او از بندگان مخلص ما بود.) ﴾

[ [يوسف: 24] ]

یعنی اگر نشانه‌ی پروردگارش را نمی‌یافت به او پاسخ مثبت می‌داد.

﴿ ﴿يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِنْ تَتَّقُوا اللَّهَ يَجْعَلْ لَكُمْ فُرْقَاناً وَيُكَفِّرْ عَنْكُمْ سَيِّئَاتِكُمْ وَيَغْفِرْ لَكُمْ وَاللَّهُ ذُو الْفَضْلِ الْعَظِيمِ﴾ 

 (اى كسانى كه ايمان آورده‌ايد اگر از خدا پروا داريد براى شما [نيروى] تشخيص [حق از باطل] قرار مى‏دهد و گناهانتان را از شما مى‏زدايد و شما را می‌آمرزد و خدا داراى بخشش بزرگ است.) ﴾

[ [انفال: 29] ]

﴿ ﴿يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَآمِنُوا بِرَسُولِهِ يُؤْتِكُمْ كِفْلَيْنِ مِنْ رَحْمَتِهِ وَيَجْعَلْ لَكُمْ نُوراً تَمْشُونَ بِهِ وَيَغْفِرْ لَكُمْ وَاللَّهُ غَفُورٌ رَحِيمٌ﴾

 (اى كسانى كه ايمان آورده‌ايد از خدا پروا داريد و به پيامبر او بگرويد تا از رحمت‏ خويش شما را دو بهره عطا كند و براى شما نورى قرار دهد كه به [بركت] آن راه سپريد و بر شما ببخشايد و خدا آمرزنده‌ی مهربان است.) ﴾

[   [حديد:28] ]

﴿ ﴿أَوَمَنْ كَانَ مَيْتاً فَأَحْيَيْنَاهُ وَجَعَلْنَا لَهُ نُوراً يَمْشِي بِهِ فِي النَّاسِ كَمَنْ مَثَلُهُ فِي الظُّلُمَاتِ لَيْسَ بِخَارِجٍ مِنْهَا كَذَلِكَ زُيِّنَ لِلْكَافِرِينَ مَا كَانُوا يَعْمَلُونَ﴾

 (آيا كسى كه مرده [دل] بود و زنده‌اش گردانيديم و براى او نورى پديد آورديم تا در پرتو آن در ميان مردم راه برود چون كسى است كه گويى گرفتار در تاريكي‌هاست و از آن بيرون‏ آمدنى نيست اين گونه براى كافران آنچه انجام مى‏دادند زينت داده شده است.) ﴾

[ [انعام: 122] ]

﴿ ﴿وَمَنْ أَعْرَضَ عَنْ ذِكْرِي فَإِنَّ لَهُ مَعِيشَةً ضَنْكاً وَنَحْشُرُهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ أَعْمَى * قَالَ رَبِّ لِمَ حَشَرْتَنِي أَعْمَى وَقَدْ كُنْتُ بَصِيراً * قَالَ كَذَلِكَ أَتَتْكَ آيَاتُنَا فَنَسِيتَهَا وَكَذَلِكَ الْيَوْمَ تُنْسَى * وَكَذَلِكَ نَجْزِي مَنْ أَسْرَفَ وَلَمْ يُؤْمِنْ بِآيَاتِ رَبِّهِ وَلَعَذَابُ الْآخِرَةِ أَشَدُّ وَأَبْقَى﴾

 (و هر كس از ياد من دل بگرداند در حقيقت زندگى تنگ [و سختى] خواهد داشت و روز رستاخيز او را نابينا محشور می‌كنيم * مى‏گويد پروردگارا چرا مرا نابينا محشور كردى با آن‌كه بينا بودم * مى‏فرمايد همان طور كه نشانه‏هاى ما بر تو آمد و آن را به فراموشى سپردى امروز همان گونه فراموش می‌شوى * و اين گونه هر كه راه به افراط گراييده و به نشانه‏هاى پروردگارش نگرويده است‏ سزا مى‏دهيم و قطعا شكنجه آخرت سخت‏تر و پايدارتر است.) ﴾

[ [طه: 124-127] ]

یعنی در دنیا کور بودم...

شرایط توبه

در پرتو این حقایق و آیات روشن می‌شود که گناه چنان‌که برخی مردم تصور می‌کنند نیست. نقطه‌ای سیاه در دل انسان و به دور از او که می‌توان آن را با کشیدن پاک کن پاک کرد بلکه یک بیماری روانی و شهوتی منحرف است که به دلیل عدم بینش یا به دلیل دیدگاه منحرفانه و در نتیجه‌ی قطع ارتباط با خدا و روی گرداندن از او و ترک نماز به معنای حقیقی رخ می‌دهد.

آمرزش گناه هم به معنی پاک کردن این نقطه‌ی سیاه یا خط زدن آن و یا پاره کردن تمام صفحه نیست، بلکه یک رژیم سخت، یا درمان درازمدت و یا عمل جراحی با هدف شفای نفس و بهبودی آن از گرفتاری‌ها است، پس گناه یک بیماری است و آمرزش یک شفا بخشی است و شنیده‌اید – ای برادران - که بدون دارو درمان ممکن باشد و بی دلیل کسی شفا یابد؟

قرآن کریم به راه آمرزش و اسباب شفا اشاره کرده و می‌فرماید:

﴿ ﴿وَإِنِّي لَغَفَّارٌ لِمَنْ تَابَ وَآمَنَ وَعَمِلَ صَالِحاً ثُمَّ اهْتَدَى﴾ 

 (و به يقين من آمرزنده‌ی كسى هستم كه توبه كند و ايمان بياورد و كار شايسته نمايد و به راه راست راهسپار شود.) ﴾

[ [[ طه: 82] ] ]

﴿ ﴿ثُمَّ إِنَّ رَبَّكَ لِلَّذِينَ عَمِلُوا السُّوءَ بِجَهَالَةٍ ثُمَّ تَابُوا مِنْ بَعْدِ ذَلِكَ وَأَصْلَحُوا إِنَّ رَبَّكَ مِنْ بَعْدِهَا لَغَفُورٌ رَحِيمٌ﴾

 ([با اين همه] پروردگار تو نسبت به كسانى كه به نادانى مرتكب گناه شده سپس توبه كرده و به صلاح آمده‌اند البته پروردگارت پس از آن آمرزنده مهربان است.) ﴾

[ [نحل: 119] ]

﴿ ﴿إِلَّا مَنْ ظَلَمَ ثُمَّ بَدَّلَ حُسْناً بَعْدَ سُوءٍ فَإِنِّي غَفُورٌ رَحِيمٌ﴾ 

 (ليكن كسى كه ستم كرده سپس بعد از بدى نيكى را جايگزين [آن] گردانيده [بداند] كه من آمرزنده‌ی مهربانم.) ﴾

[ [نمل: 11] ]

﴿ ﴿إِلَّا الَّذِينَ تَابُوا مِنْ بَعْدِ ذَلِكَ وَأَصْلَحُوا فَإِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِيمٌ﴾ 

 (مگر كسانى كه پس از آن توبه كردند و درستگارى [پيشه] نمودند كه خداوند آمرزنده‌ی مهربان است.) ﴾

﴿ [ [آل عمران:89] ] ﴿وَالَّذِينَ عَمِلُوا السَّيِّئَاتِ ثُمَّ تَابُوا مِنْ بَعْدِهَا وَآمَنُوا إِنَّ رَبَّكَ مِنْ بَعْدِهَا لَغَفُورٌ رَحِيمٌ﴾ 

 (و[لى] كسانى كه مرتكب گناهان شدند آن‌گاه توبه كردند و ايمان آوردند قطعا پروردگار تو پس از آن آمرزنده‌ی مهربان خواهد بود.) ﴾

[ [اعراف: 153] ]

﴿ ﴿فَمَنْ تَابَ مِنْ بَعْدِ ظُلْمِهِ وَأَصْلَحَ فَإِنَّ اللَّهَ يَتُوبُ عَلَيْهِ إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِيمٌ﴾ 

 (پس هر كه بعد از ستم‏ كردنش توبه كند و به صلاح آيد خدا توبه او را می‌پذيرد كه خدا آمرزنده‌ی مهربان است.) ﴾

[ [مائده: 39] ]

این آیاتی از قرآن کریم در توضیح راه آمرزش و شفا است.

نخست توبه‌ی نصوح.

دوم اصلاح، اصلاح گناه اگر مربوط به بندگان باشد.

سوم ایمان درست.

چهارم عمل نیک.

و پس از آن آمرزش می‌آید که شفای هر نفسی از تمام بیماری‌ها است.

اما اگر بنده برگردد و گناهی کند که از آن توبه کرده است چنین برداشت می‌شود که اراده‌اش باری قوی بوده و آن را ترک کرده و باری دیگر سست بوده و آن را مرتکب شده و در هر دو حالت:

نخست: به درستی شفا حاصل نشده که او را از گناه نفرت آمیز دور کند و به تلاش وادارد.

دوم: آمرزشی که خداوند به مؤمنان وعده داده برایش حاصل نشده است.

خدایا ما را به توبه نصوح و اصلاح پس از چموشی و سرکشی توفیق بده و ایمانی ارزانی دار که خیر را خیر و شر را شر به ما بنمایاند و کار نیک به ما ارزانی دار تا اعمال تباه ما را اصلاح کند و در هنگام بازگشتمان ارزش عرضه به تو را داشته باشد و پس از آن همان طور که در کتابت گفتی آمرزش و شفای بی برگشت به ما ارزانی دار.

ای برادران بزرگوار، خودتان را پیش از آن‌که محاسبه شوید، حسابرسی کنید و میان خود و پروردگارتان ارتباط برقرار کنید تا سعادتمند شوید و بدانید که ملک الموت ما را رها کرده و جان فرد دیگری را گرفته است و دیگران را رها خواهد کرد و جان ما را خواهد گرفت، پس باید به هوش باشیم. باهوش کسی است که خود را کم می‌شمارد و برای پس از مرگ کار می‌کند و ناتوان کسی است که از شهوت‌هایش پیروی می‌کند و از خداوند آرزوهای بلند می‌خواهد.

و سپاس خداوند جهانیان را

***

خطبه‌ی دوم: